Παιδεία, Άνθρωπος, Δημοκρατία

του Καθηγητή Γιώργου Παύλου. Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ξάνθης (από το ιστολόγιο του και το «Αντίφωνο»)

“Παιδεία είναι το ξύπνημα στην περιοχή της άπειρης και ανυποχώρητης νοσταλγίας του είναι και του όλου των όντων των εφήμερων και ανύπαρκτων. Παιδεία είναι να κατοικείς στα όρια του χώρου και του χρόνου αναμένοντας όλα τα χαμένα και ανύπαρκτα, αυτά για τα οποία κανείς λογικός και καθώς πρέπει άνθρωπος δεν νοιάζεται. Παιδεία σημαίνει να μπορείς να ακούς όλο το βουβό κλάμα του κόσμου του εφήμερου και του περιβάλλοντος, αφήνοντας στην άκρη την δική σου θλίψη ή χαρά. Παιδεία σημαίνει να θλίβεσαι για τον άλλο, τον κάθε άλλον, τον όλο Άλλον. Παιδεία σημαίνει να ζείς και να αγαπάς, να πεθαίνεις και να αγαπάς και, αν ξαναγεννηθείς, πάλι να αγαπάς. Παιδεία σημαίνει να τα θέλεις όλα, να τα παντρεύεσαι όλα, να πάσχεις για όλα και να μην τα λησμονάς.”

Η Παιδεία σημαίνει δύο πράγματα και δύο αρχές, Γνώση και Ήθος. Το ένα, μάλιστα, ενισχύει το άλλο. Διότι η απόκτηση γνώσης σε βάθος απαιτεί κόπο, υπομονή, επιμονή και έρωτα της αλήθειας σε κάθε γνωσιακό επίπεδο ή κατεύθυνση. Δηλαδή, ήθος ανθρώπου ελεύθερου καθ’ όλα και όχι στείρα δουλεία σε θρησκείες, ιδεολογίες και καταναλωτισμούς. Γνώση της φύσης, γνώση της τέχνης και του πολιτισμού, γνώση του ανθρώπου, γνώση του κόσμου.

Ο Αϊνστάιν έγραφε και έλεγε ότι στον ναό της επιστήμης έχουμε τις κολώνες και τα αναρριχητικά ή διακοσμητικά φυτά. Κολώνες είναι οι ιδιαίτερες εκείνες ανθρώπινες υπάρξεις του ναού της επιστήμης που εμφορούνται από έρωτα για την αλήθεια, την ομορφιά και την καλοσύνη. Αυτοί χτίζουν την νέα γνώση και ανοίγουν νέους δρόμους στην επιστήμη και στην τεχνολογία, όπως οι μεγάλοι δημιουργοί στην τέχνη όπως ο Μότσαρτ, οι μεγάλοι πολιτικοί άνδρες όπως ο Γκάντι, οι μεγάλοι ασκητές του πνεύματος, όπως χαρακτηριστικά μιλάει γι’ αυτούς στα έργα του ο Καζαντζάκης και άλλοι συγγραφείς. Τα αναρριχητικά φυτά στον ναό της επιστήμης είναι άνθρωποι με δυνατή διάνοια που παράγουν κάποιο έργο ίσως σημαντικό, εκμεταλλευόμενοι τις κολώνες. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν έγραφε στα αυτοβιογραφικά του σημειώματα ότι ποτέ δεν τον έθελξαν η εξουσία, το κέρδος και η ηδονή.

Σήμερα, η Ελλάδα αποδομείται ως οικονομία και ως κοινωνία. Υπεύθυνοι γι’ αυτό είμαστε εμείς, οι μεταπράτες της γνώσης, της εξουσίας και της οικονομίας. Εμείς όλοι, επιστήμονες, πολιτικοί, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες και κάθε μορφής ιερατείο που υποτάσσει τα πάντα στο στενά εννοούμενο ατομικό-ιδιωτικό όφελος, ερήμην του κοινού καλού και του κοινού οφέλους. Εμείς όλοι που δεν μπορούμε, δεν αντέχουμε και δεν θέλουμε να υπηρετήσουμε το όλον. Εμείς που έχουμε ξεχάσει να κατανοούμε και να ενδιαφερόμαστε για την ποιότητα σε κάθε επίπεδο, επιστημονικό, κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, καλλιτεχνικό, πνευματικό.

Η Ελλάδα που γνωρίσαμε καθίσταται παρελθόν, αφού όλοι εμείς, από τους επώνυμους μέχρι τους ανώνυμους κάθε περιοχής, υποκαταστήσαμε την ποιότητα με την ποσότητα. Ενώ η παιδεία που θα έπρεπε να υπηρετούμε ως Έλληνες είναι η παιδεία του όλου ανθρώπου που τον καθιστά εραστή της πόλης και όχι της εξουσίας. Εραστή της μοναδικότητας κάθε ανθρώπου και όχι υποτελή σε κάθε μορφή αγελοποίησης φυλετικής, θρησκευτικής, κομματικής, πολυπολιτισμικής, ή ό,τι άλλο. Όπως επισημαίνει ο Μάρξ στα νεανικά του κείμενα, αληθινή παιδεία είναι αυτή που καθιστά τον άνθρωπο ικανό να αντιλαμβάνεται ως μέγιστο πλούτο του τον άλλο άνθρωπο, τον κάθε άλλον και τον όλο Άλλο, σύμφωνα και με τον δικό μας Κωστή Μοσκώφ.

Μικρό παιδί θυμάμαι τις γεύσεις στην ντομάτα, στο ροδάκινο, στο καρπούζι, οι οποίες σε έκαναν ποιητή και αισθαντικό άνθρωπο, σε εξανθρώπιζαν, σε ευαισθητοποιούσαν. Σήμερα, η τροφή έγινε ανόητη ποσότητα, που δεν τρέφει ούτε το σώμα ούτε την ψυχή. Θυμάμαι τον άθεο και διαρκώς επαναστάτη καθηγητή μου στην γεωμετρία, Γιάννη Ντάνη. Και μόνο όταν χάραζε ως θεός κύκλους και σχήματα στον πίνακα, σου ενέπνεε πρωτοφανή και μυστικό έρωτα για την γνώση, την ομορφιά και την επιστήμη. Ποια αμοιβή και ποια ηδονή μπορεί να αναμετρηθεί με τούτη την χαρά της μάθησης;

Το ίδιο αργότερα στο Πανεπιστήμιο, ο νεαρός καθηγητής μου Δημήτρης Χριστοδούλου, σήμερα κάτοχος βραβείου στα μαθηματικά, αντίστοιχου με το Νόμπελ. Αναγκάστηκαν οι συνάδελφοί του να τον διώξουν από την Ελλάδα, διότι δεν άντεχαν αυτός ο εικοσάχρονος να είναι από μόνος του ένα Princeton, ένα Caltec, μια Οξφόρδη, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ενώ ήταν θεωρητικός φυσικός, ταυτοχρόνως συνέδεε με μοναδικό τρόπο τη φυσική θεωρία με τους μεγάλους φιλοσόφους τόσο της αρχαίας Ελλάδας όσο και της νεώτερης Ευρώπης, γνωρίζοντας και τα λογικά και κοσμολογικά κείμενα του Παρμενίδη, του Ηρακλείτου, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και πολλών άλλων, που μας απήγγειλε στην αρχαία Ελληνική.

Ήθος και γνώση είναι τα συστατικά της Δημοκρατίας. Γλώσσα, Ιστορία, Φιλοσοφία, Τέχνη, Άθληση, Λογική, Φυσική, Μαθηματικά, είναι ο σκληρός πυρήνας της Παιδείας. Όταν πριν από μερικά χρόνια ζητήθηκε από την Γαλλική Κυβέρνηση να γίνει έρευνα σχετικά με το γιατί τα τελευταία χρόνια η Γαλλία δεν παράγει μεγάλους μαθηματικούς, ο Ρενέ Τόμ και άλλοι παγκοσμίου φήμης Γάλλοι μαθηματικοί εντόπισαν ως την κύρια αιτία, την μη επαρκή διδασκαλίας της γαλλικής γλώσσας.

Η Ελλάδα του σήμερα οδηγείται βήμα προς βήμα σε ένα πρωτόγνωρο και πολυ-επίπεδο χάος, φτωχαίνει και μεταλλάσσεται σε κάτι το τραγικά αστείο, διότι οι Έλληνες ομιλούν μηχανικά και ξύλινα ελληνικά των χιλίων το πολύ λέξεων. Η Δημοκρατία δεν μπορεί να υποστηριχθεί από ανθρώπους με επιφανειακή παιδεία. Η απλή εκπαίδευση χωρίς ουσιαστική εμβάθυνση στα βασικά γνωστικά πεδία των φυσικομαθηματικών ή των ανθρωπιστικών επιστημών αλλά και πραγματική βιωματική μύηση στις τέχνες και την άθληση, δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε υποβιβασμό του δημοκρατικού, κοινοτικού και κοινωνικού αισθήματος.

Η εργαλειακή εκπαίδευση μηχανοποιεί και «ρομποτοποιεί» τον άνθρωπο, φονεύοντας το πνεύμα του. Παράγει ανθρώπους ανίκανους να δημιουργούν για τους άλλους σε υλικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο. Παράγει νάνους ανθρώπους, ικανούς να κλέβουν χωρίς αιδώ το δημόσιο χρήμα, να ζουν πολυτελώς αυτοί και οι δικοί των, ερήμην των ανθρώπων που πεινούν, που ζουν εξαθλιωμένοι στο κοινωνικό περιθώριο και που χάνουν κάθε ανθρώπινη αξιοπρέπεια χάριν του απάνθρωπου και τερατόμορφου κερδοσκοπισμού, με όποιο προσωπείο, εθνικιστικό, θρησκευτικό ή παγκοσμιοποιητικό και άσοφα πολυ-πολιτισμικό.

Η εργαλειακή εκπαίδευση είναι χωρίς πνεύμα και είναι η αιτία για την φθορά του φυσικού περιβάλλοντος και τον υποβιβασμό των λαών, των πόλεων και των κοινωνιών σε εξαθλιωμένη ανθρωπομάζα, ανίκανη να σκεφθεί, να πράξει και να αντιδράσει. Έτσι, καταργούμε την πόλη, τους πολίτες και την Δημοκρατία, σε τοπικό ή παγκόσμιο επίπεδο.

Η εργαλειακή εκπαίδευση δεν είναι παιδεία αλλά δολοφονία του ανθρώπινου πνεύματος, της δημοκρατίας και της ανθρωπιάς. Η εργαλειακή εκπαίδευση οδηγεί στο μηχανικό ζην και υπάρχειν, δηλαδή στον οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και πνευματικό θάνατο.

Σημ ΚΚ: Ο Γιώργος Παύλος είναι παλιός φίλος από την εποχή του περιοδικού «Ταξιδεύοντας» -και όχι μόνο